Ջաֆար Թաբրիզին՝ Բայսոնղորիի Շահնամեի հեղինակը

Ջաֆար իբն Ալի Թաբրիզին մ․թ․ 15-րդ․ դ․ հայտնի գեղագիրներից էր։ Նա նասթալիղ ձեռագրով ստեղծագործած առաջին վարպետներից էր, ով մեծ հռչակ է ձեռք բերել հատկապես Շահնամեի իր վերարտադրությամբ, որը հետագայում հայտնի դարձավ «Բայսանղորիի Շահնամե» անվամբ։ Վերջինս Ֆիրդուսու Շահնամեի պատկերազարդ տարբերակն է՝ շարադրված նասթալիղ վայելչագրով։

Ջաֆար Թաբրիզիի ծննդավայրը, ինչպես իր նիսբան է արդեն իսկ հուշում, Թավրիզ քաղաքն էր, սակայն նա լայն հանրության շրջանում հայտնի էր նաև «Հերավի» կեղծանվամբ, քանի որ երկարատև ապրել էր նաև Հերաթում։ Նա ճարտար ձեռք ուներ և հմտացած էր վեց դասական ձեռագրերում (արաբ․al-aqlam al-sitta)։ Գերմանիայի Թյուբինգենի համալսարանում պահվող և Ջաֆար Թաբրիզիին գրչին պատկանող մորական՝ աչքի ընկնող մանրանկարների և իսլամական տարբեր վայելչագրերի նրվագեղ նմուշներով, ասվածի վառ առհավատչյան է։ Նասթալիղի նրա ուսուցիչը եղել է Աբդալլահը՝ մեծահռչակ Միր Ալի Թաբրիզիի որդին։ Վերջինս համարվում է նասթալիղ վայելչագրի ստեղծողը։

Տեղափոխվելով Հերաթ՝ Ջաֆար Թաբրիզին ծառայության անցավ թեմուրյան գահակալ Շահրոխի պալատում՝ դառնալով արքայազն Բայսոնղորի արքունի գրադարանապետը։ Թոփքափը ամրոցում պահպանված մի ձեռագրից տեղեկանում ենք, թե ինչպես էր կազմակերպված պալատական դպրատան աշխատանքը։ Ասվում է, որ Ջաֆարը ղեկավարում էր 40 գեղագրից բաղկացած մի թիմ, որոնց զուգահեռ ձեռագրերի վրա աշխատանք էին տանում նաև նկարազարդողները։

Ջաֆար Բայսոնղորիի ժառանգությունը

Միրզա Ջաֆարը իր կրթած գեղագիրների նոր սերնդի հետ կարողացավ հանրության ուշադրությունը հրավիրել գեղագրության վրա։ Նրա ամենահայտնի աշակերտներից են նասթալիղի վարպետ Ազհար Թաբրիզին, խուֆիական գրի վարպետ Մոհամմադ Զարին Քալամը, սուֆիական գեղագրության վարպետ Աբդոլհայ Մոնշի Ասթարաբադին և այլք։

Միրզա Ջաֆարին տարբեր գրքեր և աշխատություններ է հեղինակել, որոնց մի մասն է միայն պահվում Իրանում, սակայն կարևորագույն ստեղծագործությունը, ինչպես նշվեց վերը, «Բայսանղորիի Շահնամեն» է։ Շահնամեի այս նմուշը, նրա այլ գրվածքների հետ մեկտեղ, պահվում է Գոլեսթան պալատի թանգարանում։ Այլ աշխատանքներից հիշատակության են արժանի Հասան Դեհլավիի բանաստեղծությունների ժողովածուն՝ պահվող Իսլամական խորհրդարանի գրադարանում, ինչպես նաև Հոմամ Թաբրիզիի երկերի ժողովածուն՝ պահվող Փարիզում։

Միրզա Ջաֆարը նասթալիղի է վերածել նաև Հաֆեզի բանաստեղծությունների գիրքը։ Այս ստեղծագործության նմուշը պահվում է Ստամբուլի իսլամական և թուրքական հնությունների թանգարանում։