ابوعلی مسکویه؛ عقل گرا و خردمند
ابوعلی مسکویه؛ عقل گرا و خردمند
ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه رازی در سال 320 هجری قمری (932 میلادی) در ری متولد شد. زندگی او در شهرهای ری، بغداد، شیراز و اصفهان سپری شد. 20 سال اول زندگی را در ری سپری کرد. از دو دهه ابتدایی زندگی او اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.
زندگینامه ابوعلی مسکویه
ابوعلی مسکویه در آستانه ورود به دهه سوم زندگی به بوییهان بغداد رفت و 12 سال مصاحب و ندیم خاص ابومحمد مهلبی، وزیر معزالدوله دیلمی بود. مدت هفت سال نیز در خدمت ابن‌عمید وزیر رکن‌الدوله دیلمی زندگی کرد و خازن کتابخانه او در ری بود. با قتل ابن‌عمید، کتابخانه عظیم او از غارت و ویرانی مصون ماند، اما از خدمت و همکاری با صاحب بن عباد سر باز زد. در ادامه به شیراز رفت و به خدمت عضدالدوله دیلمی درآمد. در این ایام، خازن کتابخانه و بیت‌المال وی شد. با روی کار آمدن صمصام‌الدوله بن عضدالدوله دیلمی، نزد او به خدمت پرداخت. ابن‌مسکویه از معاصران ابوعلی سینا بود و با ابوحیان توحیدی و بدیع‌الزمان همدانی نیز مکاتبه داشت. او چهره برجسته‌ای در حیات عقلی و فرهنگی زمان خود بوده و در رشته‌های گوناگون تاریخ، علم کلام، فلسفه و پژشکی تبحر داشته است. همچنین به کیمیاگری و علوم غریبه سخت علاقه‌مند بوده است. برداشت وی از دین بیشتر فلسفی و تا حدی عقلانی و مانند فارابی و اخوان‌الصفا از معتقدان به تشیع فلسفی بود. از دیگر علوم مورد علاقه وی، پزشکی بود.
آثار
ابوعلی در زمینه‌های حکمت نظری و عملی به‌ویژه در فن تهذیب اخلاق تلاش بسیار کرد و تا آنجا پیش رفت که برخی به او لقب «معلم سوم» داده‌اند. مسکویه را پیشرو نویسندگان علمی تاریخ نامیده‌اند. کتاب «جاویدان خرد» یا «آداب العرب و الفرس» از مسکویه، اندرزنامه‌های ملل گوناگون است که آن‌ها را در جاویدان خرد گردآورده است. ابوعلی در تفکر فلسفی از ارسطو و افلاطون تاثیر پذیرفته است. در دو کتاب «تهذیب الاخلاق» و «الفوز الاصغر» خود آرای فیلسوفانی مانند بقراط، جالینوس، فیثاغورس و پروکلوس را نقد کرده است. ابن‌مسکویه در علوم گوناگون به‌ویژه تاریخ اسلام و فلسفه و اخلاق آثار ارزشمندی به یادگار گذاشته است. در اخلاق و فلسفه، کتاب‌هایی چون: تهذیب‌الاخلاق و تطهیر الاعراق، ترتیب السعده، الفوز الاصغر و الحکمة الخالده را نوشته است. «تهذیب‌الاخلاق» مهم‌ترین و جامع‌ترین کتاب اخلاقی ابوعلی مسکویه است که از آثار یونانیان به‌ویژه ارسطو تأثیر پذیرفته و بر اندیشمندان پس از خود (مانند خواجه نصیرالدین طوسی و امام محمد غزالی) تأثیر گذاشته است. مسکویه در این کتاب تاکید دارد که روان از سه قوه شامب قوه عاقله، قوه سبعیه و قوه بهیمه تشکیل شده است که به ترتیب فضایل حکمت، شجاعت و عفت را در خود جای داده است. مسکویه فضیلت چهارم را عدالت میداند که وظیفه آن ایجاد تعادل میان سه فضیلت پیشین است. میگویند مسکویه پیرو ارسطو بوده است و به مانند ارسطو اعتقاد دارد همه چیز در این عالم هستی به سمت خیر در حرکت هستند. مورخان تاثیر ابوعلی مسکویه از افلاطون را هم رد نکردند. کتاب «تجارب الامم» شامل دیدگاههای اقتصادی ابوعلی است.
درگذشت
تاریخ درگذشت ابن مسکویه را سال 420 یا 421 هجری قمری (1029 میلادی) در اصفهان اعلام کرده‌اند. صاحب روضات، محل دفن ابن‌مسکویه را در محله خواجوی اصفهان عنوان کرده و معتقد است محل قبر او که در باغ مقابل امام‌زاده باقر در محله خواجو بوده و به مرور زمان از بین رفته است.
| Անվանում | ابوعلی مسکویه؛ عقل گرا و خردمند |
| Երկիր | Իրան |
| Մականուն | معلم سوم |
| قرن سوم و چهارم هجری قمری | |
| Աշխատանքներ | «تجارب‌الامم»، «تهذیب الاخلاق»، «جاویدان خرد»، «حقائق النفوس»، «ترتیب السعادات و منازل العلوم»، «الفوز الاصغر» |
Հայտնի մարդիկ
